Dit is de website van de Stichting Klokketoren Greonterp (ten tijde van de oprichting schreef men nog 'klokketoren'). Doel van de Stichting is het in stand houden van de klokkentoren  in Greonterp en zijn historische functies, zoals het dagelijkse luiden van de klok, het bijhouden van het kerkhof en snoeien van de heg. De Stichting neemt jaarlijks deel aan de Monumentendag en biedt ansichten en boekjes over Greonterp te koop aan in de toren. 

Word vriend van de Facebookpagina van de Stichting Klokketoren Greonterp:  https://www.facebook.com/profile.php?id=100013022201845

Contact: stiklokgreonterp@gmail.com

Donaties (voor onderhoud klokkentoren, graf Bootsma en kerkhof) zijn welkom op rekeningnummer: NL 64 RABO 03087233 25

Inhoud

Het oude kerkje en de toren 

De klok    

De klokkenluiders 

De begraafplaats

'It lytste museum fan Fryslân'

Gerard Reve in Friesland

'Nea lit wy dat tuorke gean' 

Gebruikte bronnen

Gezicht op de kerk met spits torentje te Greonterp, Jacobus Stellingwerff, 1723. (Fries Museum)

De leeftijd van de klok (1465, zie verderop) vertelt ons dat er al eeuwenlang een kerkje stond in Greonterp. Deze tekening werd in 1723 gemaakt. Greonterp was van oudsher katholiek, maar na de reformatie van 1580 werden de kerkdorpen Parrega, Hieslum en Greonterp samengevoegd. De Greonterpers gingen sindsdien liever naar het katholieke Blauwhuis dan naar hun eigen protestantse kerkje. De Parregaaster dominee moest zijn eigen mensen meenemen naar Greonterp om geen lege kerk te hebben! Op een gegeven moment werd er nog maar één keer per jaar gepreekt op Hemelvaartsdag. De kerk werd in 1780 afgebroken en vervangen door een klokkentoren, de voorloper van de huidige toren. 

Gezicht op het dorp Greonterp, J. Gardinier Visscher, 1790-1795. (Fries Museum)

De huidige klokkentoren bestaat uit een vierkanten stenen onderbouw met daarop een piramidevormige houten bovenbouw met klankborden en daarop een spitsje. Vergelijkbare klokhuizen staan in Hinnaard en Hartwerd. De klokkentoren van Greonterp is in 1999 grondig gerestaureerd en ook in 2018 werd de toren opgeknapt.

Op deze prent van J. Gardinier Visscher - gedateerd 1790-1795 - is de eerste klokkentoren te zien, waarvan de torenspits veel lijkt op die van het vroegere kerkje. Blijkbaar is het spitsje van de oude kerk behouden gebleven en 'hergebruikt'! Ook de stenen van het oude kerkje werden voor deze toren gebruikt.

Op 20 april 1822 vermeldt de Leeuwarder Courant dat er een nieuwe klokkentoren komt: 'Greonterp krijgt een nieuw klokhuis', de huidige klokkentoren. In de klokkentoren liggen nog twee oude grafstenen (begin 17e eeuw) uit het oude kerkje. 

De klok dateert uit 1465 en is gegoten door de toentertijd beroemde klokkenbouwer Steven Butendiic. Door het hele land zijn klokken van zijn hand bekend; ook in Friesland zijn nog diverse  klokken van Butendiic. De klok in Greonterp weegt 300 kilo en heeft als opschrift: "Luister terwijl ik word geluid, ik roep u tot de vreugden van het leven" (oorspronkelijk in het Latijn: Dum trahor audite voco vos ad gaudia vite).

Drie klokkenluiders hebben gedurende de twintigste eeuw de klok in Greonterp geluid. De eerste was Douwe Lolkema (1899-1976), die al op zijn tiende jaar, vanaf 1909, was begonnen de klok te luiden. In een interview In de Leeuwarder Courant (1972) vertelt hij dat de klok vroeger vijf keer per dag werd geluid: om vijf uur, om acht uur, om taalf uur, om vier uur en om zeven uur (volgens het Angelus). In 1962 is Lolkema opgehouden de klok zo vaak te luiden en werd er alleen nog om twaalf uur geluid (en op zondagen een half uur voor het begin van de mis in Blauwhuis). Lolkema: "De klok is o sa sinnich", hij vond "het geval moeilijk op slag te houden". 

Vroeger werden de bewoners van Greonterp en omstreken op het kerkhof bij de klokkentoren begraven, maar eind 19e eeuw hield de begraafplaats op te bestaan. Vanaf 1870 had het katholieke Blauwhuis zijn St. Vituskerk met een eigen kerkhof en werden de Greonterpers daar begraven. Het enige graf dat nog over is, is van Johannes Bootsma,  pastoor in Blauwhuis (1774-1838), zoon van Doede Bootsma en Akke Jans. Het is een bijzonder graf omdat het van een priester is. Alle andere grafstenen zijn geruimd. Het opschrift op de grafsteen: 

'Hier rust het stoffelijk overschot van den weleerwaarden heer Johannes Bootsma, laatstelijk priester, geb. 8.3.1774, was eind 1810 herder bij de gemeente en kerk te Blauwhuis. Volijverig in de dienst des Heeren, mogt hij alhier diep geëerbiedigd en teederlijk bemind door 'n voorbeeldige wandel onder mateloos lijden voor eeuwig gelouterd, met echt Christelijke gelatenheid volkomen onderworpen en nimmer bezweken geduld, door leer en voorbeeld stichtend, tot op het uur van zijn ontbinding. De dood nam de brave op den 2.4.1838 uit het midden zijner om zijn gemis treurende gemeente, die in sombere rouw, aan zijn nagedachtenis deze steen toewijdde. Zijne asche ruste in zalige vrede.'

Fotoboekje Ode aan Greonterp, met vaak ontroerende uitspraken uit de gastenboeken van de klokkentoren. Veel bezoekers ervaren de toren en het kerkhof met het weidse uitzicht als een 'magische plek'. Het boekje is te koop voor €5.- in de klokkentoren en via stiklokgreonterp@gmail.com

Oude en nieuwe foto's en verhalen over de geschiedenis van Greonterp: een dorpje uit de vroege middeleeuwen dat leefde van de visvangst, het vroegere kerkje, godsdiensttwisten - zelfs de aartsbisschop van Utrecht bemoeide zich ermee -, ruzies om landgoederen, een eigen schooltje, een paar winkeltjes, de oorlogsjaren, een uitslaande brand die de toren bijna verwoestte, en een grootse reünie in 1978 met honderden bewoners en oud-bewoners. Het was er allemaal in Greonterp. Het boekje is voor €6.- te koop in de klokkentoren en via stiklokgreonterp@gmail.com

Vier ansichtkaarten (één kaart van elk jaargetijde), te koop voor € 5.- in de klokkentoren en via stiklokgreonterp@gmail.com

                     Zonsondergang achter de klokketoren

Greonterp is, behalve vanwege zijn klokkentoren, ook bekend omdat de schrijver Gerard Reve (1923-2006) er heeft gewoond in huize Het Gras (1964-1971). In Greonterp was Reve, zo zei hij, 'zeer korte tijd/bijna gelukkig'. 'Het is het Koninkrijk Gods, vooral 's avonds om een uur of negen, met een zachtrode zon dicht boven de horizon, de mensen in hun achtertuin aan de tochtsloot, breiend of de krant lezend'. Hij wilde dat zijn as bijgezet zou worden op het kerkhofje voor de deur van zijn huis, met 'een dodenfeest, met veel drank - als het mooi weer is, geserveerd van een schragentafel voor de deur'.  Het kwam er niet van: Reve is in zijn woonplaats Machelen-aan-de-Leie in België begraven.

De jaarlijkse Reve-herdenking door Teigetje en Woelrat op 15      augustus. Zie ook https://www.teigetje-en-woelrat.nl/